Nếu bạn hay gặp một trong những vấn đề sau thì bài viết này dành riêng cho bạn:
– Hồ bạn rất dễ bùng rêu hại, lười thay nước định kì 1 chút là có rêu.
– Bạn chẳng bao giờ phải vệ sinh lọc từ lúc set hồ đến lúc lật hồ bởi vì bộ lọc hầu như không bao giờ bị yếu hay tắc nghẽn dòng qua thời gian dài.
– Hồ bạn nhìn là thấy ngay rằng cây bạn đang đói dinh dưỡng, nhưng cứ châm 1 chút phân nước là rêu lại lại bùng.
– Cá tép, sinh vật trong hồ bạn rất yếu và hay bị bệnh, lượng cá tép cứ giảm dần.
– Hồ bạn set đã hơn 1 vài tháng, nhưng nước không trong vắt, còn nhiều bụi hoặc nước hơi ngã màu. Châm vi sinh vào hồ hầu như không có tác dụng.
– Hồ bạn thay nước nhiều 1 chút là hôm sau lại chết vi sinh, nước mờ như vo gạo, thậm chí vệ sinh sơ lọc cũng bị tương tự.
– Mỗi khi lỡ tay làm động mặt nền và nước đục, thì rất lâu sau, có khi cả tuần nước mới trong lại như trước.
– Luôn có cảm giác nước hồ không sạch và trong.
Nếu bạn ít nhiều gặp 1 trong những vấn đề trên thì có thể đọc kĩ bài này và áp dụng, bạn sẽ thấy nó thay đổi cuộc chơi sau này.
I. Tác dụng của hệ vi sinh trong việc phòng chống rêu hại và bệnh cho cá tép
Có một vấn đề gây nhức đầu cho người chơi là: hồ không châm dinh dưỡng thì cây èo ọt, không căng đẹp, thậm chí chết dần, nhưng khi châm dinh dưỡng vào thì rêu hại bùng phát. Vòng luẩn quẩn đó gây nãn lòng rất nhiều người, và theo nhiều người chơi thì cứ rêu hại là do dư dưỡng. Điều này không phải khi nào cũng đúng, vì nếu dư dưỡng thì sao cây lại có dấu hiệu thiếu chất? Chắc các bạn ít nhất cũng gặp trường hợp này 1 vài lần và lý do và hướng giải quyết lại là điều căn bản mà có lẻ vô tình các bạn đã bỏ qua: vật liệu lọc và hệ vi sinh.
Ngay từ khi mới tập chơi, ai cũng biết tầm quan trọng của hệ vi sinh, nhưng hiếm có người hiểu được bản chất của hệ thống lọc, một số người khác lại đi sai hướng. Ngoài chức năng khử chất hữu cơ, khử độc, chuyển hoá Nitrate (Vòng tuần hoàn Nitrogen), thì hệ vi sinh còn 1 chức năng tuyệt vời khác mà ít người biết: ĂN rêu hại.
Các bạn xem clip link youtube này để thấy cơ chế ăn rêu hại của vi sinh:
Vậy chúng ta có thể thấy rằng:
– Hệ vi sinh ổn sẽ trực tiếp tiêu diệt rêu hại, và rêu hại còn trong ở trạng thái chưa hình thành sẽ dễ dàng bị hệ vi sinh xoá xổ ngay từ trong trứng nước.
– Hệ vi sinh đủ độ già sẽ có khả năng tiêu diệt cả những loại rêu hại đã hình thành
– Hệ vi sinh đủ độ già có khả năng tiêu diệt khuẩn gây bệnh cho cá tép (nấm, ký sinh trùng…)
Để chứng minh điều mình vừa viết, các bạn có thể vào link này tham khảo. Tác giả là 1 người bạn, 1 thành viên trong nhóm nghiên cứu của mình tên là Nikolay Kraltchev:
Giải thích sơ cho các bạn về link trên:
– Hồ 1: Nhiễm rêu nhớt xanh nặng, cách diệt: cho bộ lọc hồ ổn định vào hồ này, sau 7 ngày rêu nhớt xanh biến mất sạch. Sau 3 tháng rêu hại không quay lại, chỉ thay nước 10% mỗi 5 ngày, không Co2.
– Hồ 2: Hồ bị rêu chùm đen nặng, cách diệt: lấy cây bị nhiễm chùm đen cho qua 1 hồ có hệ vi sinh ổn định. Ngày 2-3 rêu chùm đen đã có dấu hiệu yếu, sau 2 tuần rêu chùm đen chết gần hết, sau 3 tuần sạch sẽ.
– Hồ 3: rêu tóc xanh nặng, cách diệt: Niko cho lớp mùn vi sinh trên bề mặt 1 hồ ổn định vào hồ bị rêu hại này. Sau 36h rêu tóc xanh đã có dấu hiệu yếu, sau 3.5 tuần hồ sạch sẽ.
Vậy mục tiêu của chúng ta là: bằng mọi cách phải làm cho hệ vi sinh ổn định càng sớm càng tốt, khi hệ vi sinh khoẻ thì hầu như rất khó bùng rêu hại, và dinh dưỡng các bạn châm vào sẽ thoải mái, an toàn và được cây sử dụng tốt hơn.
II. Tối ưu vật liệu lọc và tránh những sai lầm thường gặp
LỌC NÀO CÀNG NHANH LÀM NGHẼN DÒNG THÌ CÀNG HIỆU QUẢ, LỌC NÀO MÀ 6 THÁNG ĐẾN 1 2 NĂM KHÔNG BAO GIỜ YẾU HAY NGHẼN DÒNG THÌ HỒ NÀY GẦN NHƯ LÀ VÔ DỤNG ngoài việc cung cấp dòng chảy. Đây cũng là 1 logic công bằng và dễ hiểu. Nếu để ý thì các bạn sẽ thấy bộ lọc nào full vll như matrix hay sứ lọc mà không có bông lọc thì hầu như chẳng bao giờ phải vệ sinh, và các bạn cũng có thể tự suy luận tính hiệu quả của nó.
– Một sai lầm người chơi thường mắc phải là dùng 100% matrix hay vật liệu lọc mắc tiền trong bộ lọc, không dùng bông lọc. Các bạn ấy cứ nghĩ là cứ dùng 100% vật liệu lọc mắc tiền là xong, hoặc quá tin vào quảng cáo của nhà sản xuất, rồi sao đó hồ rất lâu trong, hoặc có trong nước nhanh nhưng rất dễ bất ổn hệ vi sinh sau này. Matrix, subtrate pro, BioHome… là những sản phẩm chất lượng, nhưng 1 hệ thống lọc tốt luôn phải có bông lọc. Nếu các bạn để ý thì khi làm 1 hồ mới, thợ thầy set hồ có kinh nghiệm thường mang 1 tấm bông hồ cũ để vào lọc hồ mới, chứ không phải mang matrix hay sứ lọc qua. Mình đã thử nghiệm nhiều lần, hồ nào dùng bông lọc hồ cũ sẽ rất nhanh ổn định, còn mang sứ hay matrix hồ cũ qua thì hầu như không có tác dụng. Hãy nhớ luôn đảm bảo có ít nhất 50% tổng vật liệu lọc trong bộ lọc của bạn.
– Về cách chọn lựa bông lọc và tính hiệu quả của từng loại bông lọc các bạn có thể tham khảo ở link sau:
Tác giả bài viết này thử nghiệm nhiều loại vật liệu lọc cho hồ cùng thông số (cubic 40), và xem bao lâu thì nước “trong vắt”. Theo kết quả thì vật liệu lọc kaldnes, bông lọc 30 ppi, bùi nhùi rửa chén bát có hiệu quả làm trong nước nhanh hơn nhiều so với matrix hay biohome. Tuy nhiên theo mình thì sự chuẩn xác của các thí nghiệm trong link chỉ đúng ở vài điểm về phần bông lọc, còn về công dụng thấp của matrix, sub, ring hay bio… thật sự chưa chuẩn xác. Tác giả nhầm lẫn giữa thời gian làm nước trong và tính ổn định của hệ vi sinh. Nước trong vắt chưa hẳn là hệ vi sinh đã ổn.
Người đọc có thể tự rút ra tính hiệu quả của bông lọc cũng như những bất lợi của bông lọc là:
– Bông lọc càng mịn, lỗ càng nhỏ và mật độ lỗ càng cao thì tác dụng cho vi sinh trú và làm trong nước càng tốt, tuy nhiên lại nhanh làm nghẽn dòng chảy hơn, ví dụ những loại 40-60 ppi (pores per inch – 40-60 lỗ nhỏ trên 1 inch). Những loại này đặc biệt hiệu quả nhưng lại làm nghẽn dòng sau vài ngày hoặc 1-2 tuần.
– Bông lọc nào lỗ to và mật độ lỗ càng thưa thì càng ít hiệu quả hơn trong việc xử lý nước, nhưng lại lâu làm nghẽn lọc, ví dụ loại 10-20 ppi (10-20 lỗ trên 1 inch) thì hầu như vài tháng mới làm nghẽn dòng chảy, nhưng tác dụng không cao
– Loại tối ưu nhất là loại 30 ppi, vừa có khả năng lọc nước, giữ vi sinh tốt, lại có thời gian làm nghẽn dòng không quá nhanh.
– Nếu như các bạn siêng và có nhiều thời gian vệ sinh lọc thì nên dùng loại 40-50 ppi, còn ít thời gian hay hơi lười thì nên mua loại 30 ppi.
– Nghệ thuật là cách cân bằng trong việc chọn vật liệu lọc hiệu quả và thời gian vệ sinh lọc không quá dày.
III. Có nên châm vi sinh và châm khi nào?
Vi sinh luôn hiện hữu và tự sản sinh trong bất cứ hệ thống lọc nào. Theo lý thuyết thì việc châm vi sinh là không bắt buộc. Nhưng nếu người chơi muốn có 1 hệ thống ổn định, kiểm soát được rêu hại, cây cá tép khoẻ mạnh, đặc biệt là những hồ thi, những hồ có động thực vật có giá trị cao về cả vật chất và tinh thần, thì việc châm vi sinh là vô cùng cần thiết. Lý do như sau:
– Đa số những loại vi sinh từ các hãng uy tín đều có lượng vi sinh tốt khổng lồ, dù 1 hệ thống thuỷ sinh có thể tự sản sinh ra hệ vi sinh tốt nhưng sẽ tốn thời gian và sẽ không bao giờ bao gồm tất cả những loại vi sinh tốt đó. Việc châm vi sinh này sẽ tiết kiệm thời gian và cung cấp 1 hệ vi sinh chất lượng hơn.
– Việc châm vi sinh thường xuyên sẽ có tác dụng tích cực rất rõ ràng, theo kinh nghiệm của ngành hải sản (tiền tỉ), họ luôn châm vi sinh mới cho hồ nuôi trồng của họ vì khi có vi sinh mới, những chủng vi sinh cũ sẽ hoạt động tốt hơn vì sự cạnh tranh tự nhiên này. Nếu các bạn thử hỏi đa số người chơi tép giá trị cao và bucep hạng cao thì sẽ thấy họ châm vi sinh mới hầu như hằng ngày.
– Vi sinh gần như sẽ nhân đôi số lượng trong vòng 1-2 ngày, nhưng số lượng nhân đôi đó chỉ là từ những chủng có sẵn trong hồ, việc châm vi sinh thường xuyên sẽ cung cấp những chủng mới để chúng tiếp tục sinh sôi.
– Số lượng và chủng vi sinh khi châm vào hồ sẽ luôn có xác xuất chết và hao hụt, và chủng bị chết đi sẽ không có cơ hội nhân đôi như trên, vì vậy việc châm vi sinh thường xuyên là cách tốt nhất để đảm bảo đủ chủng vi sinh có lợi trong hồ. Đây cũng là lý do các công ty khuyến cáo châm vi sinh hằng ngày nhất là 1-2 tuần khi mới set hồ.
Đây là lời khuyên của mình, mình không sản xuất hay PR loại vi sinh cụ thể nào, và chỉ đúc kết từ kinh nghiệm cá nhân nên đảm bảo 100% khách quan.
Anh cho em hỏi là nếu thế thì nên vệ sinh bông lọc thế nào để vừa sạch sẽ mà vẫn giữ được đa số vi sinh ? Và nên để bông lọc mỗi ngăn hay chỉ một ngăn là đủ hả anh?
Thường vệ sinh lọc hồ thuỷ sinh sẽ khác với vệ sinh lọc hồ chuyên cá như cá rồng, biotope… Lọc của hồ thuỷ sinh khi bị nghẽn lý do chủ yếu là do hệ vi sinh bám dày đặc vào bông lọc, điều này là tốt cho cả hệ thống nhưng tác hại là làm hồ không còn đủ dòng chảy đưa carbon và dinh dưỡng đến ngóc ngách hồ. Vậy mục tiêu của người chơi thuỷ sinh là vệ sinh sơ lọc để đảm bảo dòng chảy, chứ không phải tận diệt sạch vi sinh trong bông lọc.
Còn lọc chuyên chơi cá rồng hay la hán chẳng hạn, thì đa số lọc bị nghẽn bì tắc phân cá, và khi vệ sinh nên rửa sạch sẽ những chất thải này.
Về bông a thường dùng lọc phụ nên phân bố bông lọc tương đối dễ.
Chài bác Văn!
Cảm ơn bác về những chia sẽ rất bổ ích trên đây.
Bác tư vấn giúp mình:về bông lọc: mình xài lọc phụ Sunsun 604, nếu mình để nguyên các tấm mút có sẵn trong lọc khi mua thì có được không hay thay bằng bông lọc khác thì tốt hơn? (lọc chính là lọc chế, dùng 8L Matrix).
Nhờ bác tư vấn giúp.
Cảm ơn bác.
mấy bông có sẵn của lọc phụ sunsun thì chỉ có lớp mịn nhất là ok, còn lại nó quá thưa. Bạn dùng tạm cũng được ko sao.
Anh có thể giới thiệu cho em xin loại bông lọc nào dùng hiệu quả không ạ. Nếu có ảnh hoặc link sản phẩm thì càng tốt ạ. Em cảm ơn anh nhiều ạ.
a thường mua loại 30 ppi foam của api hoặc bông lọc màu đen ở cao quý bán.
Hi anh,
Mình có nên sử dụng đa dạng các loại vi sinh để tối ưu không hay chỉ cần sử dụng 1 loại. Như hiện tại em sử dụng stability, pristine, bộ đôi bio digest và bio trace? Tks anh!
theo lý thuyết thì càng nhiều chủng vi sinh càng tốt em. Nhưng a ko nghĩ sự hiệu quả giống như các hãng công bố lắm.
Mình xin bổ sung ý kiến như sau:
Nên chia chất thải làm 2 loại : Tan trong nước và không/chưa tan trong nước.
+ Hệ vi sinh trong lọc thùng chủ yếu dùng để xử lí chất hữu cơ tan trong nước theo chu trình nito Nh3->N02->No3->N2 ( No3 cần xảy ra trong điều kiện yếm khi nên cần vll/vi sinh riêng để xử lí).
+ Về phần chất thải không tan trong nước, bông lọc có thể tóm bắt rất tốt những dạng này, nhờ đó hệ vi sinh dị dưỡng có thể phát triển mạnh ở đây để xử lí. Nhưng loại vi sinh dị dưỡng phân hủy chất hữu cơ rất tốt nhưng không theo chu trình nito. Góp phần xử lí nhanh các chất độc có thể ảnh hưởng đến cá và nâng cao chất lượng nước.
Theo mình đó là lí do vì sao bông lọc lại phát huy hiệu quả trong các nghiên cứu của bác. Tuy nhiên cần bổ sung số lượng vi sinh dị dưỡng này bằng các chế phẩm như seachem pristine hoặc API ZYME POND.
+ Tình trạng dư thừa hữu cơ gây bùng phát rêu hại có thể được khống chế bằng phương pháp hóa sinh như seachem purigen. Mình nghĩ đây là cách bổ sung khá hiệu quả khi hệ vi sinh chưa cân bằng kịp với tải trọng sinh học trong hồ.
cảm ơn comment nhiệt tình và rất có tâm của bạn. Mình hoàn toàn đồng ý về loại chất thải hữu cơ và vi sinh dị dưỡng bạn nêu. Tuy nhiên về chất lượng quảng cáo của các chế phẩm api, seachem pristine và purigen mình không tin tưởng 100% về tính hiệu quả.
Hay quá anh Văn ơi, có lẽ đây là nguyên nhân em loay hoay bấy lâu nay để làm nước trong.
Trước làm hồ lowtech ko lọc, ko CO2 thì nước trong lắm, vi sinh rất mạnh.
Nhưng set bể mới, cứ nghĩ đầu tư nhiều matrix là ngon, ko ngờ bị lỗi này.
Nhân tiên em xin hỏi mấy tấm Jmad thì sao biết được nó tầm bao nhiêu ppi vậy anh? Em cảm ơn anh.
jmat lỗ khá to nên ppi thấp lắm em, thường nếu tinh mắt thì có thể đếm được lỗ ppi bằng cách đếm số lỗ thẳng hàng trong chiều dài 1 đốt ngón tay của bông lọc.